Mensen reizen steeds vaker, langer en verder weg. Ik doe er net zo goed gezellig aan mee. Maar al dat reizen is niet heel duurzaam. Vandaag geef ik je een hoop tips hoe jij tijdens jouw reis op een duurzame manier kunt eten, drinken, slapen, verplaatsen en leuke dingen kunt doen.
Wat is duurzaam reizen?
Wat houdt duurzaam reizen eigenlijk precies in? Wie op een duurzame manier reist houdt rekening met zijn of haar omgeving. Dit houdt allereerst in dat je lief bent voor de natuur, de dieren en de planten om je heen. Zodat mensen over 100 jaar ook nog steeds van die prachtige stranden en regenwouden en bergen kunnen genieten. Maar duurzaam reizen draait om meer dan alleen het milieu. Het gaat namelijk ook over de invloed die jij als reiziger hebt op de lokale bevolking en economie. Juist in ontwikkelingslanden is het belangrijk dat mensen op een duurzame manier reizen, zodat de lokale economie wordt gestimuleerd. Ook mensenrechten is een onderwerp waar je als duurzame reiziger op zult letten. Wat zijn de leef- en werkomstandigheden van mensen in het land dat jij bezoekt?
Duurzaam eten en drinken
1. Bezoek de lokale markt
In Nederland ga ik niet vaak naar de markt, maar in het buitenland vind ik het heerlijk om op markten met etenswaren rond te struinen. Je komt zó veel exotische dingen tegen die je niet in de supermarkt kunt vinden en kunt het vaak ook nog eens voor een spotprijs meenemen. Bovendien is de markt een van de perfecte plekken om de lokale bevolking te leren kennen. In Colombia leerde ik bijvoorbeeld hoe gek de Colombianen op hun vele soorten fruit zijn nadat een man er vol enthousiasme over begon te vertellen en me alles liet proeven. Marktlui vinden het vaak hartstikke leuk om een praatje te maken en wat meer over hun stad of land te vertellen.
2. Neem een eigen tas of rugzak mee
In Nederland zijn de gratis plastic tasjes inmiddels verbannen, maar in veel andere landen worden ze nog wel vaak meegegeven. Wanneer ik boodschappen ga doen neem ik daarom een eigen tas mee. Deze katoenen tas blijft favoriet.
3. Vul je waterfles bij
Ik schreef er eerder al een artikel over: wat is nou een duurzaam alternatief voor al die plastic waterflessen die je onderweg koopt? In steeds meer landen is het gebruikelijk dat er in het ho(s)tel een waterton staat. Deze kun je meestal goedkoop of zelfs gratis bijvullen. Mocht je het water op een bestemming niet helemaal vertrouwen? Dan kun je een speciaal Bobble filter op jouw (Dopper)fles gebruiken. En in Europa kom ik bovendien in steden vaak plekken tegen waar je je waterfles kunt vullen bij openbare waterbronnen en fonteinen. Als het water niet drinkbaar is, staat er bijna altijd een bordje met een waarschuwing bij.
4. Mealsharing
Traveling Spoon (voorheen Mealsharing) is een website waar mensen maaltijden aanbieden, overal ter wereld. Mensen zetten online wat zij gaan koken en jij kunt dan een plekje aan tafel boeken (betaald). Vaak maken deze mensen traditionele gerechten die typerend zijn voor het land of de streek. Het is wat mij betreft een leuke manier om nieuwe vrienden te maken én de lokale keukenprinsen en –prinsessen te helpen. Als enkele Jamaicanen mij bijvoorbeeld niet hadden overtuigd dat ik ackee and saltfish als ontbijt moest proberen had ik het waarschijnlijk nooit gedaan.
5. Eet lokale producten
Proef zo veel mogelijk van de lokale keuken. Hoe minder ver het eten op jouw bord heeft hoeven te reizen, hoe duurzamer.
Duurzaam slapen
1. Slapen in homestays en eco-lodges
Een duurzame manier om te overnachten tijdens jouw reis is een verblijf in een homestay. Dit houdt in dat je bij mensen thuis blijft slapen, maar dat je wel een eigen kamer hebt. Zo krijg je letterlijk een kijkje in het dagelijks leven van anderen. Je kunt bijna overal ter wereld wel homestays boeken, al zijn ze het meest populair in Zuid-Oost Azië en Latijns-Amerika. Een populaire bestemming om bij mensen thuis te overnachten is bijvoorbeeld Cuba – waar de homestays casa particulares worden genoemd. Dit zijn mijn favoriete casa particulares op Cuba.
Geen zin om bij mensen thuis te overnachten, maar wil je wel op een duurzame manier slapen? Dan is een eco-lodge een aanrader. Dit zijn accommodaties die zich geheel focussen op het behoud van natuur. Eco-lodges worden vaak gerund door lokale ondernemers of families. Ze werken vaak met streekproducten voor het eten en de gebouwen zijn regelmatig van duurzaam materiaal gemaakt.
2. Duurzame accommodaties via Better Places
Misschien zie je door de bomen het bos niet meer en weet je niet zo goed waar je moet zoeken naar duurzame accommodaties. Better Places is een reisorganisatie die zich inzet voor duurzaam reizen. Ze hebben een ruim aanbod aan bestemmingen en iedere bestemming heeft zijn eigen reisspecialist. Deze reisspecialist kent onwijs veel eco-lodges, homestays en duurzame accommodaties waar jij kunt overnachten. Ik zou je dan ook zeker aanbevelen om een reis via Better Places te regelen als je een reis op maat wilt, waar duurzaamheid en lokale ervaringen centraal staan. “Better places to visit, better places to live in”, is hun motto en het legt eigenlijk in één zin uit waar deze reisorganisatie voor staat.
Duurzaam reizen van A naar B
1. CO2 compenseren voor jouw vlucht (dit kan zelfs gratis!)
Vliegen is niet bepaald goed voor het milieu. Maar soms is het echt niet mogelijk om van A naar B te komen zonder het vliegtuig te pakken. Denk bijvoorbeeld aan routes over de Atlantische Oceaan. Of misschien is het vliegtuig door tijdsgebrek jouw beste optie. Of heb je simpelweg geen zin om 20 uur in een bus te zitten in plaats van 2 uur in het vliegtuig (begrijpelijk!).
Wat kun je dan doen om alsnog jouw vlucht een beetje duurzaam te maken? Compenseer jouw CO2 uitstoot! Door uitstoot die je niet kunt vermijden (zoals een vlucht) te compenseren ben je net wat duurzamer bezig. Sommige vliegtuigmaatschappijen geven de optie om de CO2 uitstoot van jouw vlucht te compenseren bij het boeken van het ticket. Daarnaast zijn er verschillende partijen die zich inzetten voor klimaatcompensatie.
FlyGrn zorgt ervoor dat jij ‘groen vliegt’ door jouw CO2 gratis te compenseren. Als je via de website van FlyGrn naar vliegtickets zoekt en er een boekt compenseren zij jouw C02 uitstoot, gratis! Het enige dat je hoeft te doen is jouw vliegticket via de website zoeken. Ook kun je via FlyGrn de compensatie berekenen van de CO2 uitstoot van een reis. Na het berekenen kun je ervoor kiezen om dit bedrag te betalen, waarna FlyGrn dit investeert in het planten van bomen of het realiseren van zonnepanelen.
Wat kost dat compenseren dan? Voorbeeldje: de compensatie voor mijn vlucht van Eindhoven naar Tel Aviv in Israël in economy class is ongeveer €4,50 euro.
2. Verplaatsen met het lokale vervoer
Vliegen is de meest vervuilende manier om je te verplaatsen. Ik weet het: op dit punt ben ik niet bepaald duurzaam, met al die vluchten die ik jaarlijks onderneem. Maar eenmaal ter plekke probeer ik me zo veel mogelijk met het lokale vervoer te verplaatsen. Hoewel je meestal iets langer onderweg bent is het vaak goedkoper en leuker (mensen maken gemakkelijker een praatje met je) om je met het openbaar vervoer te verplaatsen.
3. Ga eens wandelen of fietsen
De meest duurzame manieren om je te verplaatsen in het buitenland zijn wandelen en fietsen. Nederlanders houden sowieso wel van fietsen – bij de meeste fietstours in steden zul je altijd wel minimaal één Nederlander treffen. Leuk én duurzaam dus! Er zijn natuurlijk mensen die het nog net even avontuurlijker aanpakken, bijvoorbeeld met een fietstocht van Nederland naar Turkije of zelfs helemaal naar Singapore! Zelf vind ik het heerlijk om in steden te wandelen. Op die manier zie je stiekem toch veel meer van de stad dan dat je constant in de metro of de bus stapt.
4. Reis zo veel mogelijk over land in plaats van vliegen
Toegegeven: op dit punt ben ik alles behalve duurzaam. Ik stap immers gemiddeld 10-20 keer per jaar het vliegtuig in. Maar zoals ik eerder al zei: eenmaal ter plekke probeer ik alles zo veel mogelijk met het openbare vervoer te doen en dus over land te reizen. Wil je de CO2 van jouw vlucht compenseren? Bij veel vliegtuigmaatschappijen is het mogelijk om bij te betalen voor deze CO2 compensatie (zie punt 1 van Duurzaam Reizen van A naar B).
5. Carpoolen of BlaBlaCar
Ook de auto is niet bepaald een duurzaam vervoersmiddel. Maar het zou al zo veel helpen als er minder auto’s op de weg zouden zijn. Een oplossing voor minder auto’s op de weg is carpoolen. Nou moet ik toegeven dat het in Nederland niet erg populair is, maar in andere – met name ontwikkelingslanden – reizen mensen het liefst met zo veel mogelijk in één auto mee. Misschien is dit niet vanuit duurzaam oogpunt, want het heeft vaak met geldproblemen te maken. Maar toch: samen reizen met de auto is minder vervuilend.
Een website waar je in het buitenland een rit kunt regelen is BlaBlaCar. Hier bieden mensen op een bepaalde dag een rit aan van A naar B. Jij kunt vervolgens voor deze rit een stoel reserveren. Je betaalt via de website, dus je hebt ook geen gedoe met geld tijdens de rit. Zelf heb ik al een aantal keren gebruikt gemaakt van BlaBlaCar in Spanje. De treinen zijn immers duur en vervuilend, en bovendien is het als soloreiziger gezellig om met iemand mee te reizen.
Duurzaam leuke dingen doen
1. Activiteiten via lokale mensen en gidsen
Ook op het gebied van leuke dingen doen kun je duurzame beslissingen maken. Zin om eropuit te trekken en de omgeving te verkennen? Probeer dit dan via een lokale organisatie of bij een lokale gids te regelen. Enkele aanraders voor het regelen van lokale activiteiten en tours zijn Better Places en With Locals (zelfs in Nederland).
2. Geen dierenleed!
Rijden op de rug van een olifant, knuffelen met leeuwen, zwemmen met walvishaaien in een piepklein afgezet gebied… Het zijn slechts enkele voorbeelden van manieren waarbij dieren worden ingezet voor het vermaak van mensen. En dat is niet oké. Diana van Stripe Away schreef dit handige artikel over dierenattracties die je niet moet willen bezoeken. Zeker een aanrader om te lezen!
Dat was het weer, bedankt voor het lezen en de interesse voor dit belangrijke onderwerp. Wat vind jij van duurzaam reizen? En op welke manieren probeer jij jouw reis duurzaam te maken? Ik ben benieuwd of jullie nog meer tips hebben, dus deel ze vooral hieronder in een reactie!
Goed geschreven weer! Vooral dat dierenleed, dat is nog lang de wereld niet uit. Krijg echt de kriebels als ik weer iemand op een olifant zie zitten… Zelf koop ik vaak dingen op straat, dat is ook heel makkelijk hier. En mijn drinkfles van KRWTR gaat altijd mee 😀 En als vegan ben ik sowieso vrij duurzaam bezig gelukkig.
Mijn maag draait ook nog steeds om als ik er weer iets over zie of hoor.. Vreemd dat het voor zoveel mensen nog normaal is om dierenactiviteiten te doen, terwijl het hartstikke slecht is voor de dieren? Iemand zei laatst inderdaad al dat ik als vegetariër duurzaam ben, maar jij als vegan natuurlijk nog wel wat meer! 😉
Heel goed artikel, Jessica! Dit is precies waarom ik – al is het natuurlijk met een knipoog – mijzelf op Instagram en mijn reisbureau Travelogist/Travelogy (de leer van het reizen) noem 🙂
Veel verder kijken dan het ‘normale’ reizen en heel bewust nadenken en leren over wat wel en niet goed is voor de wereld en de mensen om je heen.
Ik vind ook nog dat je met het fotograferen van dieren heel goed moet oppassen. Dus nooit een flits gebruiken, niet te dichtbij komen en geen wegrennende dieren achtervolgen. Op de Galapagos-eilanden werd ik vrij pissig op de mensen die zeeleeuw-puppies van dichtbij met de flits gingen fotograferen.
In een oud e-bookje schreef ik al eens over dieren en vooral ook culturele verschillen die niet aangetast mogen worden door toerisme. Ik zal het je melden als ik die artikelen nog eens online zet! 🙂
Bedankt voor je berichtje Jeff. Ik vroeg me laatst inderdaad al af waar de naam precies voor stond, maar hier heb ik het antwoord. 🙂 Goede tips die je inderdaad geeft over het fotograferen van dieren! Ik heb zelf een zaklamp die zowel ‘normaal’ als rood licht, speciaal voor dieren. Ben erg benieuwd naar die artikelen, zeker een keer online zetten! 🙂
Goeie tips! Ik denk dat ik in Ghana al superveel hiervan doe. Alleen gebruik ik wel het drinkwater uit plastic waterzakjes (maar die kan ik dan weer inleveren bij een organisatie die het hergebruikt).
Dat denk ik inderdaad ook wel Jennifer. Sommige dingen zijn soms ook heel logisch en doen veel mensen al jaren, maar ze zijn zich er niet zo bewust van dat het duurzaam is haha. Woon je nog steeds/opnieuw in Ghana trouwens? 🙂
Ik woon gewoon in Nederland 😉 Heb voor dit jaar nog wel een tripje in juli/augustus, en een paar weken voor september/oktober op de planning 😀
Ga je je oude stageplaats weer opzoeken? Of een andere bestemming op de planning? 🙂
Die juli/augustus is een bezoek van twee weken omdat ik met mijn bedrijf geselecteerd ben voor een zakelijk leerprogramma (oid), en onderdeel daarvan is een reis daarheen om daar samen te werken met een lokale ondernemer en samen met diegene wat dingen uit te zoeken, netwerk vergroten etc. September en oktober ga ik gewoon zelf, voor mijn bedrijf en blog (en vriend die daar woont 😉 ). Waarschijnlijk zal ik ook nog wel even langs mijn oude stage gaan 😀
Oh wat ontzettend gaaf Jennifer, alvast heel veel succes en natuurlijk veel plezier gewenst!
Een van de dingen waar ik mij over verbaas. De eerste keer in Laos ging ik met een aantal mensen uit een guesthouse met een tuktuk naar de Kuang Si watervallen. Ettelijke jaren later zag ik allemaal scootertjes daar naar toe razen. Terwijl de tuktukrijder in Luang Prabang stond te kijken. Haast werkeloos. Ik denk dat het met meer mensen in een tuk tuk toch ook heel gezellig kan zijn. En de tuktukrijder heeft ook werk. Vervuiling is minder. Ja ik heb ook wel eens op een scooter gezeten maar dan wanneer het echt niet anders kon 🙂
Dat is inderdaad wel een zielig verhaal. Nou moet ik bekennen dat ik met name in Azië ook veel op de scooter doe, juist omdat je veel vrijheid hebt en de mogelijkheid om te stoppen in kleine dorpjes waar ze nog helemaal niet zo gewend zijn aan toeristen en waar het geld dat je daar uitgeeft heel erg gewaardeerd wordt. Maar tuktukritjes zijn sowieso ook altijd een avontuur! 😉
Wat een handig artikel! Ik ben ook helemaal voor duurzaam reizen, maar hier staan nog veel goede tips in. Ik heb sinds kort in ieder geval een dopper en neem ook altijd een canvas tas mee (ook die uit dit artikel, die is zo leuk!)
Wat leuk om te horen dat je een Dopper fan bent Linda. Veel van de tips zijn in mijn ogen vrij logisch, maar mensen hebben vaak niet in de gaten dat het duurzaam is (en dat ze soms ook al best wel duurzaam reizen). 🙂 Fijn dat je het artikel handig vindt!
Eens! Local food uit proberen is sowieso een van mijn favoriete dingen om op reis te doen. Ook hier gaat de dopper standaard mee in de bagage
Ja helemaal mee eens Eva! Je gaat toch niet bijvoorbeeld naar Azië om daar de smerigste pizza ter wereld uit te proberen? 😉
Lokale markten afstruinen is nooit verkeerd. Niet alleen kom je dan de gekste dingen tegen maar ook vaak vers en lekker. Sommige dingen proberen we wel aan te denken maar zitten nog niet helemaal in het systeem maar het kopje dierenleed is goed om te benoemen. Daar doen wij zo min mogelijk aan mee. Geen ritjes op olifanten of voeren van wilde dieren om maar iets te noemen.
Wat fijn om te horen dat je er zo bewust mee bezig bent Niels! Ik vind het sowieso altijd al fijn als mensen ermee bezig zijn, ook al zijn ze bang dat ze ‘nog niet genoeg doen’. Het is onmogelijk om het helemaal perfect te doen, maar zolang mensen over hun (reis-) gedrag nadenken zijn we volgens mij op de goede weg. 😉
Goed dat je hier aandacht aan besteed. Ik neem ook altijd een dopper mee op reis, logeer ook wel eens in een eco lodge en maak regelmatig gebruik van de fiets of de benenwagen. Ook ben ik tegenstander van de olifantenritjes in Thailand. Ik was er vorig jaar en ik vond het verbazingwekkend dat nog steeds heel veel toeristen op een olifant rijden (ook Nederlandse gezinnen). We weten nu onderhand toch wel dat dit echt niet meer kan.
Ja maf hoeveel mensen het nog normaal vinden om dieren in te zetten voor hun eigen vermaak hè? Maar ja, dat zal ieder jaar gelukkig minder worden. 🙂 En goed om te horen dat je ook al zo bewust bezig bent met duurzaamheid op reis, leuk!
Super goed om hier aandacht aan te besteden. Slapen, eten en tours boeken bij locals is vaak nog veel leuker ook dan bij grote organisaties.
Helemaal waar Marlieke, locals weten vaak én meer te vertellen én ze zijn meestal gepassioneerder om anderen hun thuis te laten zien.
Goed dat je hier aandacht aan besteed! Ik probeer ook steeds bewuster te leven en te reizen. Ik heb ook een hekel aan al die plastic tasjes en heb daarom ook altijd een canvas tasje mee (op reis). Voor boodschappen, maar ook om snel even wat mee te nemen. Ideaal! En producten van de lokale markt zijn ook fijn, niet alleen een stuk goedkoper, maar vaak is de sfeer op zo’n markt ook erg gezellig!
Ja het blijft me verbazen dat er overal nog ZO VEEL plastic tasjes worden meegegeven. Zelfs nog in landen zoals Spanje en Italië krijg je voor ieder klein ding een plastic tasje. Bedankt voor je uitgebreide reactie Daphne! 🙂
Fijne tips weer! Goed om mensen bewust te maken en er meer aandacht aan te schenken. Ik probeer dat ook, maar vraag me dan soms ineens vertwijfeld af: lezen de mensen die het meest aan deze tips zouden hebben het eigenlijk wel, haha. Nou ben ik me zelf wel bewust van heel veel dingen, maar het zou altijd nog beter kunnen natuurlijk. Soms denk ik bijvoorbeeld dat we vaker met de trein op vakantie zouden moeten gaan in plaats van vliegen. Bij ons gaan de tickets inmiddels al keer 4 namelijk…
Haha ja ik snap helemaal wat je bedoelt, maar ergens geloof ik ook wel weer in feit dat iets tijd nodig heeft om zich te verspreiden. Dus waarschijnlijk zullen eerst de mensen die dit interessant vinden het lezen, die vertellen het weer door aan mensen die er minder geïnteresseerd in zijn, maar in de loop der tijd het toch wel interessant beginnen te vinden, enzovoorts. En over heel wat jaar is iedereen eindelijk lief voor onze aardbol haha ;p
Ja precies, ik wil alles gewoon weer eens te snel. 🙂 Zo is het ook in India… ik zou zo graag willen dat de meiden die wij sponsoren iets kunnen bereiken, maar na de basiseducatie van de eerste 10 jaar stopt het voor hen helaas. Toch al veel meer dan de meesten redden en wellicht dat hun eigen kinderen wel verder kunnen / komen.
Ja inderdaad, er gaan jammer genoeg soms jaren/generaties overheen voordat je vaak een verschil ziet. Zijn jullie jullie sponsorkids eigenlijk nog gaan opzoeken in India? 🙂
Wat een goede tips! Ik vind dit een heel belangrijk onderwerp waar meer bewustzijn voor gecreëerd moet worden. Wij gaan ook steeds vaker naar de lokalen markten en doen al jaren de boodschappen met onze eigen tassen. Omdat we reizen per camper houden we bijvoorbeeld ook rekening met het dumpen van het (chemisch)toilet en vuilwater. Veel mensen doen dit in de natuur, wij kiezen er liever voor om 20km om te rijden en dit op een speciaal aangelegde dumpplaats te doen. Het begint uiteindelijk bij jezelf, als iedereen een klein stapje doet zetten we met z’n alle een reuze stap 😉
Wat goed dat jullie dat doen zeg, ik denk dat er inderdaad genoeg mensen zijn die het op een gemakkelijke plek weggooien. Mensen zeggen vaak als tegenargument dat zij in hun eentje geen verschil gaan maken. Maar als iedereen zo zou denken verandert er natuurlijk nooit iets. 😉
Tja reizen is nu eenmaal vervuilend, maar dan maar proberen zo min mogelijk belastend gedrag te tonen op reis. Dat doe ik eigenlijk wel op alle punten, behalve dan dat we graag reizen met de auto. Natuur en dierenwelzijn staan hoog bij mij in het vaandel. Als ik met dieren zwem/snorkel is dat altijd in zee. Zonder dieren te lokken oid.
Fijn om te horen dat je ook zo veel met duurzaamheid bezig bent Carolien! Ik heb een minor in duurzaamheid gevolgd, zo’n 4,5 jaar geleden, en toen vroeg iedereen zich af wat ik daar eigenlijk precies mee wilde of kon doen. Gelukkig krijgt het onderwerp tegenwoordig steeds meer bekendheid, vooral onder reizigers. 🙂
Duurzaam reizen mag inderdaad beter onder de aandacht gebracht worden. Goed dat je hier aan meewerkt. Als ik je artikel lees, doen wij het niet slecht. Op het vliegtuig en de auto na dan. Ik heb een gruwelijke hekel aan toeristen die met dieren op de foto gaan of een ritje op een olifant maken. Dit moet echt eens ophouden. Ik vind het belangrijk om tijdens het reizen de lokale bevolking te steunen. We doen dit door eten op de lokale markt te kopen ipv in de supermarkt of tours boeken bij de locals ipv touroperators.
Ja ik scoor ook niet goed wat betreft vliegen.. Maar gelukkig wel op veel andere dingen. 🙂 Leuk om te horen wat jij allemaal al voor duurzame stappen onderneemt Marcel!
De meeste dingen die je beschrijft klinken me als muziek in de oren! Alleen het concept van meal sharing kende ik nog niet.
Goed om te horen Jenny! Ik heb meal sharing nog niet via de website gedaan (alleen rondgesnuffeld), maar in hostels is het eigenlijk ook best normaal om voor meerdere mensen te koken. Handiger én leuker om dan de keuken in te duiken. ;p
Wat een fijne en duurzame tips! Ik vind het rondstruinen over markten in het buitenland ook geweldig. Ik had nog nooit van mealsharing gehoord maar het klinkt echt super gaaf 🙂
Fijn om te horen Gabriëlle! Ik heb mealsharing ook nog niet eerder via de website gedaan (wel vaak op gekeken), maar in hostels deelt iedereen eigenlijk ook het eten dat er wordt klaargemaakt. Is niet alleen handiger, maar ook vaak gezelliger ;p
Super fijn artikel en wat goed dat je dit in de picture zet. Zelf probeer ik altijd zo duurzaam mogelijk te reizen. Vind die tip van eten delen erg goed. Eten van de lokale bevolking is altijd zo lekker. In Thailand ook bij mensen thuis gegeten. Heerlijk. Ook probeer ik altijd flessen te hervullen als dit mogelijk is natuurlijk. Want plastic is zo vervuiling op de wereld. Las laast nog ergens dat ze van plastic flessen nu stoelen maken. Super handig en mooie herbruik.
Dankjewel ook voor het delen van het artikel over dierenleed. Ben er zo op tegen en hoop echt dat mensen na het lezen van het artikel bewuster om gaan.
Ja er zijn steeds meer toffe recycle projecten waar dan bijvoorbeeld tassen of meubilair van wordt gemaakt, heel leuk! En jouw artikel over dierenleed op reis slaat de spijker op de kop, goed en helder geschreven! 🙂